Ústirt milliy biosfera rezervatı
Ústirt qorıqxanası (Qaraqalpaqsha: Ústirt mámleketlik tábiyiy qorı) yaki Ústirt milliy biosfera rezervatı[1]—1984-jıl 12-iyulda sol waqıttaǵı Qazaqstan Sovet Sotsialistlik Respublikası (KSSR) aymaǵında, Qazaqstannıń qubla-batısındaǵı Manǵıstaw wálayatında islengen qorıqxana. Maydanı 223, 000 km2 (223, 000 km2), Ústirt platosında jaylasqan. Qorıqxana Ózbekstan hám Túrkmenstan menen shegaralas bolıp jaylasqan. Onıń maqseti shóldi, sonıń menen birge, kem ushıraytuǵın flora hám faunanı saqlap qalıw bolıp tabıladı. Qorıqxana aymaǵında Sherqala tawı hám Toplar oypatlıǵı jaylasqan[2].Bunnan tısqarı, ol júdá kóp ósimlik hám faunanı óz ishine aladı.
Íqlım[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Temperatura júdá parıq etedi: 40 °C (104 °F) dan joqarı jaz aylarında −41 °C (−42 °F) dan tómenlew qıs aylarında. Ortasha jıllıq jawın tek 120 mm (4. 7 in) quraydı [3].
Flora hám fauna[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Qorıqxana aymaǵında 163 qıylı gruppa hám gruppalarǵa tiyisli 250 túrdegi ósimlik dúnyası bar, olar arasında kaktus, boz shalfa, túkli at, anabasis-salsa, shor ósimlikler bar. Túrlerdiń 37si Chenopodiaceae shańaraǵına tiyisli[4].
Qorıqxana aymaǵında sút emizıwshilerdiń 44 ke jaqın túri, atap aytqanda, Ústirt muplanı, sayǵaq, jayran, túlki hám polet sıyaqlı kóplegen kem ushıraytuǵın haywanlar jasaydı. Qasqırlar hám saǵallardı, sonıń menen birge, kelin hám parom menen birge tabıw múmkin. Sayǵaq, parsı jayran hám Ústirt muplanı tek Ústirt hám Manǵishlaq átirapında jasaydı [4].
2021-jıl sentyabr ayında Ústirt qorıqxanasında qasqırlar, saǵallar, taw qasqırları, qaraqollar hám basqa haywanlar kameraǵa túsip qalǵan edi[5].
Peyzaj[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Ústirt qorıqxanası shól hám oyıqlardan tartıp, biyikligi bir neshe júz metrge jetetuǵın ústinlerge shekem bolǵan hár qıylı landshaftlardı óz ishine aladı. Ústinler bir neshe reńde bolıwı múmkin, atap aytqanda ash aqshıl qızǵılt reń, kók hám kózdi qamastırıwshı aq. Keń Kenderlisor depressiyası qorıq jerdiń pútkil uzınlıǵın qubla-batıstan arqa-shıǵısqa shekem óz ishine aladı. Qorıqxana aymaǵında onlap neolit dáwirine tiyisli estelikler menen bir qatarda áyyemgi Shahri Wázir qalası da jaylasqan [4].
Maǵlıwmatnamalar[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ „Ustyurt National Biosphere Reserve“. OrexCA.
- ↑ „Kazakhstan's National Parks Are Breathtakingly Beautiful“. Caravanistan.
- ↑ „Ustyurtsky state natural reserve“. 13-sentyabr 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-noyabr 2022-jıl.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „Ustyurtsky state natural reserve“. 13-sentyabr 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-noyabr 2022-jıl.
- ↑ Asia. „Wolves, Jackals and Mountain Rams Caught On Camera In Ustyurt Nature Reserve“ (en). The Astana Times (26-sentyabr 2021-jıl).